Kuzeydeki İsrail Krallığının Asurlular tarafından yıkılmasının ardından bu bölge yahudileri Hazar Denizinin güneyindeki coğrafyaya kadar sürgüne tabi tutuldu.
Babil Sürgünlerinden yaklaşık 150 sene kadar önce Asurlar, henüz Babil’i ele geçirmeden önce öncelikle Kenan diyarına akınlar yapmış ve mö.720’lerde Kuzey Yahudi devletini ortadan kaldırarak yahudileri buradan kendi toprakları içinde dağıtmıştı.
Bu dönemde kuzey yahudileri, Hazar'ın güney kıyılarına kadar dağılarak, hem çok verimli hem de ticaret yolları üzerinde bulunan bu coğrafyaya yerleştiler.
Yani; bugün genel olarak, yahudilerin 2 kere sürgün yaşadıklarını zannetsek de… yahudi kavimler asıl büyük sürgünü Asurlar döneminde yaşamışlardı.
O dönemde bugünkü İran içlerine ve Hazar coğrafyasına yerleşen bu yahudiler, bölgedeki Ermeniler ile beraber batıdan göç eden Iyon halklarını kontrollerine alarak ve asimile ederek Med Kavmini oluşturdular ve Med Devletini kurdular.
Medler, Persler olarak bilinecek toplumun kökeni ve ataları oldu. Bu toplumu oluşturan yahudiler ise tarihe, "kripto yahudiler" olarak geçecekti.
Babil Sürgünlerinden yaklaşık 35-40 sene kadar sonra, Med Devleti, yahudilerin daha da büyük güç sahibi oldukları Ahameniş Hanedanı tarafından ele geçirildi. İlk Ahameniş hükümdarı büyük Kiros, Babil Devletini yıkarak, Babil sürgünleri (1.nci sürgün) ile esaret altına alınan yahudi kavimleri serbest bıraktı ve tekrar Kenan’a gitmelerine izin verdi.
Yahudi kökenli Persler tarafından Kenan’a tekrar dönmelerine müsaade edilen yahudiler, zaman içinde tekrar sürgüne uğrayacak (2.nci sürgün) ve bu sürgünlerden; mizrahi, aşkenaz ve sefarad yahudi grupları ortaya çıkacaktır.
• Ancak büyük sürgünde İran içlerine sürgün edilen ve İran toplumunu oluşturduktan sonra her yere yayılan kripto yahudiler, bundan sonra kendilerini gizleyeceklerdir.
• Kripto yahudilerden hazar'ın güneyi coğrafyasında kalanlar ise ileride Arab yarımadasından bu bölgeye sürgün edilecek Hariciler ile işbirliği yapacak... Abbasileri kontrol altına alarak, 750 yılındaki Zap Suyu Savaşı'ndan itibaren, halen günümüze kadar süren dönemde İslam aleminde çok büyük hasarlar oluşturacaklardır.
• Kripto (kayıp) yahudiler; Asurların dağıttığı İsrail Krallığından, bugünün İran, güney Hazar coğrafyasına mö.730'larda sürgün edilen… 8 kabile ve bir kısım Levililerden oluşur. Bu kabileler, daha önceki tarih bilgilerinde... ortadan kaybolmuş, farklı bölgelerde asimile olmuş kayıp kabileler olarak tanımlanmış... ve dikkat çekmemeleri sağlanmıştı. Ancak özellikle 1980 sonrası ortaya çıkan bilgiler... hiç de kayıp olmadıklarını... üstelik çok daha etkin çalıştıklarını göstermiştir.
Bunlar, çoğunluğu Pers coğrafyasına, İpek Yolu üzerinde kalmakla birlikte (Meşhed/Horusan yahudileri)… Kuzey (Rusya), Orta ve Güney Asya (Hindistan, Afganistan ve Arap yarımadası) ve ticaret (ipek, baharat) yolları üzerinden Çin’e kadar yayılmışlardır.
Hatta bir kısmının Kuzey Avrupa’ya kadar yayıldıkları ve bazı Avrupa halklarını oluşturdukları… son yıllarda deşifre edilebilmiştir.
